وسواس
فکری,وسواس فکری شدید,وسواس فکری چیست,وسواس فکری به انگلیسی,وسواس فکری
مذهبی,وسواس فکری و درمان,وسواس فکری و عملی,وسواس فکری درمان,وسواس فکری
در کودکان,وسواس فکری و درمان آن
دیگر این روزها همه وسواس را یکی از بیماری های روانی می دانند که رواج زیادی یافته است. شاید افراد زیادی با این مشکل دست
و پنجه نرم می کنند. شیوع آن به قدری است که به محض شنیدن آن بی اختیار
یاد کسانی می افتیم که بیش از اندازه شست و شو می کنند. اما خوب است بدانید
که وسواس یک بیماری است که انواع مختلف دارد و به طور کلی می توان آن را یک بیماری روان پزشکی نامید که منشأ اصلی آن اضطراب است وحتی موجب کاهش طول عمر افراد می شود. تکرار شست وشو نوعی وسواس محسوب می شود ولی مبحث وسواس فقط به این مقوله خلاصه نمی شود و اختلال وسواسی چند نوع دارد. وسواس بیماری مزاحم و مختل کننده زندگی فرد و اطرافیان اوست. در این مطلب به انواع وسواس و راه های درمانی آن اشاره خواهیم کرد.
دکتر محمدرضا خدایی، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در ضمیمه سیب روزنامه جام جم نوشت:قبل از ورود به بحث اختلال وسواسی، دو مورد را باید از هم جدا کرد. دو اختلال متفاوت وسواس اجباری و اختلال شخصیت وسواسی وجود دارد. این دو بیشتر مواقع با هم اشتباه گرفته می شوند.
اختلال شخصیت وسواسی:
این افراد کسانی هستند که در زندگی معمولی انعطاف ناپذیر، سختگیر، ریزبین و
حاشیه بین هستند. آنها در تصمیم گیری مرددند و خلاقیت کمی دارند و از وضعی
که دارند پا را فراتر نمی گذارند و همیشه سعی می کنند از هر شرایط جدید و
تحول در زندگی فاصله بگیرند. در جابه جایی مسکن، تغییر شغل و هر نوع تغییر موقعیتی، تصمیم گیری برای ازدواج و… انعطاف ناپذیرند، اما تشخیص اختلال شخصیت وسواسی به عهده پزشک است، زیرا همه افراد واقعا دچار اختلال شخصیت وسواسی نیستند و فقط علائمی از این اختلال ممکن است در آنها وجود داشته باشد.
معمولا
چنین افرادی رفتارهایی از خود نشان می دهند که چندان برای مردم خوشایند
نیست. آنها در جامعه به عنوان انسان های نچسب و خشک شناسایی می شوند، حتی
بسختی دوست پیدا می کنند ولی اگر دوستی داشته باشند دوستی هایشان پایدار خواهد بود و همان طور که گفته شد اختلال شخصیت وسواسی ندارند.
وسواس اجباری:از بیماری وسواس به عنوان بیماری وسواسی
جبری یاد می کنند. چون این اختلال به گونه ای است که فرد افکار و اعمالی
را به طور تکراری انجام می دهد و با این که فرد خودش نیز می داند که رفتار
ها و کارهایش تکراری است، ولی یک حس درونی اجباری به او می گوید که حتما
باید این کار را انجام دهد، هر چند بر خلاف میل باطنی او باشد( البته گاهی
هم میل باطنی در انجام کار تکراری وجود دارد). در ذهن این افراد مدام
دستوری صادر می شود.
وسواس را می توان در چند نوع فکری، عملی یا فکری ـ عملی تقسیم کرد.
وسواس فکری
: در این وسواس افکار مزاحم و تکرارشونده در ذهن وجود دارد. گاهی فرد حتی
تلاش می کند چنین فکرهایی را از ذهنش بیرون کند، ولی باوجود تلاشش موفق نمی
شود. افکار وسواسی در انسان ها وابسته به فرهنگ جامعه است. مثلا در فرهنگ ما افکار وسواسی ـ مذهبی بیشتر شایع است، بخصوص که وقتی افکار حالت تقدس به خود می گیرند، اما افکار وسواسی متنوع هستند.
گاهی این افکار وسواسی آسیب به دیگران را شامل می شود. مثلا فرد چاقویی به دست دارد و در ذهنش این فکر به وجود می آید که اگر چاقو به شکم فرزندش برخورد کند، چه خواهد شد. البته این کار را نمی کند ولی نحوه تفکرش باعث آزار او می شود.
همچنین افکار وسواسی جنسی نیز در ذهن بعضی افراد وجود دارد که در آن فرد بیمار در ذهن تصور می کند با فردی تماس جنسی برقرار می کند.
افکار وسواسی
خرافه نیز نوع دیگری از وسواس فکری است، به این صورت که اگر مثلا سه قدم
جلو یا عقب نگذارم اتفاق ناگواری ممکن است برای خانواده ام بیفتد؛ افکار بی
پایه و اساسی که به هیچ وجه سندیت ندارد. یا موقعی که فلان لباس را به تن
داشتم تصادف رخ داد و اگر باز هم این لباس را بپوشم تصادف دیگری اتفاق
خواهد افتاد.
وسواس عملی: وسواس عملی
ممکن است با زمینه افکار وسواسی توام باشد ولی گاهی هیچ ذهنیت فکری وجود
ندارد و فرد به طور تکرارشونده و بدون فکر، عملی را انجام می دهد. اعمال وسواسی تکرار شونده، مزاحم ولی اجباری هستند. این بیماران خود را مکلف و موظف به انجام کاری می کنند. مثلا اعمال وسواسی مذهبی انجام می دهند تا جهنم نروند.
اعمال وسواسی هم تقسیم بندی دارد که شایع ترین نوع آن در فرهنگ ما نوع شست وشوست. وسواس
شست وشو را باید از نظافت و تمیزی جدا کرد. بعضی از افراد ذاتا انسان های
منضبط و تمیزی هستند و این مشکل محسوب نمی شود، اما افرادی که وسواس شست
وشو دارند، عملکردشان در زندگی داخلی و جامعه دچار اختلال می شود به طوری
که دیگران نسبت به کارهای او اعتراض می کنند. مثلا فرد خود را موظف می داند
که حتما 10 بار لباسی را بشوید یا چند ساعت زیر دوش حمام بماند تا کاملا
تمیز شود. (افراد دارای وسواس شست وشو معمولا عددی را برای تکرار عملشان دارند.) متاسفانه گاهی به وسواس شست وشو هم رنگ و لعاب مذهبی می بخشند. خوب است بدانیم آیه ای در قرآن وجود دارد که تاکید می کند «از شر وسواس به خدا پناه ببریم.»
وسواس
قرینه گی نیز نوع دیگری است که در آن فرد دارای وسواس، نظم دادن غیرعادی
است. یعنی اگر کتابخانه ای داشته باشد همه کتاب ها باید به طور میلی متری
کنار هم قرار گیرند و ساعت ها برای این کار وقت صرف می کنند و اگر به کمد
لباس آنها نگاه کنیم بندرت بتوان چنین چینش را در بوتیک لباسی پیدا کرد.
وسواس
کنترل کردن نیز وسواسی است که در آن بیمار بشدت کنترل گر است. در را قفل
می کند ولی چندین بار باید آن را کنترل کند تا خیالش آسوده شود. شیر گاز را
بسته ولی چندین بار به آشپزخانه بر می گردد تا شیر گاز را کنترل کند.
اما وسواس های عملی
دیگری هم وجود دارند که کمتر شایع هستند. مثل دست زدن به ماشین در حال
حرکت، شمردن ساختمان های متعدد یا یادداشت کردن پلاک های ماشین در ذهن،
وسواس در خرید (این افراد وسایلی را به شکل افراطی خریداری می کنند که شاید
حتی نیازی هم به آن نداشته باشند و معمولا بعد از خرید از این کار خود
پشیمان می شوند). وسواس کندن مو (تنش برای کندن موی سر یا موی صورت)، وسواس قمار، وسواس آتش افروزی و…
همان طور که گفته شد وقتی از یک فکر یا عملی به عنوان وسواس
یاد می شود که فرد باعث اختلال در زندگی خود و دیگران شود بنابراین درمان
این افراد ضرورت پیدا می کند. همچنین باید گفت احتمال ابتلای افراد وسواسی به افسردگی
و حتی اقدام به خودکشی وجود دارد.محققان علت های زیادی را برای این بیماری
برشمرده اند. ولی نقش ژنتیک در بروز وسواس پررنگ است. عوامل دیگر مانند
عوامل تربیتی، رفتاری و اجتماعی نیز می تواند زمینه را برای اختلال وسواسی مهیا کند.
بیماری وسواس
تا 75 درصد قابل درمان است. اما موضوع درمان بستگی به نوع بیماری و مدت
ابتلا به آن دارد. بنابراین 6 ماه تا یک سال می توان برای درمان وقت گذاشت،
البته ناگفته نماند در صورتی که بیماری زندگی فرد را مختل کند و مریض دچار
افت عملکرد شود پزشک با بستری کردن وی در بیمارستان زمینه بهبودی را فراهم
می کند. اما در غیر این صورت درمان ها به شیوه سرپایی و با دارو صورت می گیرد. وسواس
یک بیماری مزمن مزاحم و طولانی است که احتیاج به مشارکت و کمک بیمار،
خانواده بیمار، روانپزشک و روان درمانگر دارد. درمان دارویی بیمار حتما
باید توام با رفتاردرمانی و جلسات متعدد مشاوره باشد. دیدگاه فرد مبتلا به وسواس باید
بتدریج تغییر کند. درمان های جدیدی به نام موج سوم روان درمانی هم وجود
دارد که بسیار مفید است. در مواقع خیلی شدید هم لازم است بیمار شوک درمانی
شود.
برای درمان وسواس، می توان از روان درمانی و رفتارشناختی کمک گرفت. در این روش، فرد به تدریج با عامل ترس
رو به رو می شود و این تکرار به مرور از اضطراب فرد می کاهد. مثلا اگر
فردی بر شست و شو اصرار دارد، شی آلوده را تصور می کند و آن را لمس می کند و
پس از آن دست های خود را نمی شوید و تکرار این کار به تدریج اضطراب بیمار
را کاهش می دهد.
به گزارش بی اس ام اس در اختلال وسواسی فکری عملی، کارهایی وسواس‌گونه هستند که شخص آنها را بطور مدام و تکراری انجام می‌دهد و معمولاً غیر ارادی هستند. این وسواس اجباری با اختلال شخصیت وسواسی متفاوت است. در اختلال شخصیت وسواسی، فرد انعطاف ناپذیر، سختگیر، ریزبین و در تصمیم‌گیری‌ها مردد است.
وسواس اجباری بر چند نوع است؛ وسواس فکری شامل افکار آسیب به دیگران(مثلاً فکر اینکه اگر فردی از بلندی روبرویش سقوط کند چه خواهد شد؟)، وسواس جنسی(مثل فکر به تماس جنسی با فردی)، افکار وسواسی خرافه(مثلاً اگ رفلان کار را نکنم چه اتفاق ناگواری خواهد افتاد؟)، وسواس قرینگی و…
در چرخه‌ی وسواس، فرد ابتدا غرق در یک ترس
و یا نگرانی می‌شود. با افزایش این نگرانی در ذهنش، خود را ملزم به انجام
برخی کارها می‌داند که معمولاً نیازی به انجام آن کارها نیست. با انجام آن
یک آسودگی موقتی را به همراه خود خواهد داشت که بعد از آن دوباره این اجبار
به سراغش می‌آید. معمولاً خود افراد مبتلا به این بیماری هم باور دارند که انجام ندادن این کارها چیزی را عوض نمی‌کند، اما باز هم تکرارش می‌کنند.
ادامه یافتن این اختلال ممکن است به خطر خودکشی، اعتیاد به مواد مخدر و یا الکل، ابتل به سایر اختلالات اضطرابی، افسردگی، عدم توانایی در انجام کارهای روزمره و مشکل در برقراری ارتباط منجر شود.
عوامل؛ تغییرات در عملکرد مغز و یا بدن، عاداتی که فرد در طول زمان آموخته است، کمبود سروتونین در بدن، سابقه‌ی خانوادگی، زندگی پر از استرس
درمان؛ روان درمانی و دارودرمانی(مثل داروهای ضد افسردگی با تجویز پزشک).
زندگی پر از استرس ممکن است باعث وسواس شود
عوامل تکرر ادرار ؛ کوچک بودن مثانه، عدم کشش مثانه، بیش فعالی مثانه، برخی بیماری‌ها(مثل پارکینسون، سکته یا تومور، دیسک‌های درمان نشده، آسیب‌های نخاعی و…)، عفونت در مجاری ادراری، استرس و اضطراب، وسواس ادراری و نگه داشتن ادرار به مدت طولانی.
منابع:
راستینه
نمناک
